Το τραπέζι έχει στρωθεί, το ψωμί έχει κοπεί, οι μισοί έχουν πάρει ήδη θέση και μιλάνε με τόνο που θα κάνει κάθε βορειοευρωπαίο να απορήσει γιατί τσακώνονται όταν όλοι ξέρουμε ότι δεν τσακώνονται - ακόμα - απλά συζητάνε.
Αν υπάρχει μια σκηνή που χαρακτηρίζει το ελληνικό σπίτι, είναι σίγουρα το κυριακάτικο τραπέζι. Κάθε τραπέζι. Το τραπέζι ως στιγμή και το τραπέζι ως έπιπλο.
Το φαγητό έχει βαθιές ρίζες στην ελληνική κουλτούρα, όμως ακόμα πιο σημαντικό ήταν - και παραμένει - το φαγητό που μοιράζεσαι. Από τα αρχαία συμπόσια μέχρι τα κυριακάτικα τραπέζια της γιαγιάς, το θέμα δεν ήταν σχεδόν ποτέ το φαγητό ως τροφή, αλλά ως “θεσμός”, ως αφορμή για συνύπαρξη, παρέα, κουβέντες, συμφιλιώσεις, ακόμα και διαφωνίες - πάντα με γέλιο στο τέλος.
Το τραπέζι σήμερα
Η αλήθεια είναι πως, σήμερα, αυτό το “μαζί” γίνεται όλο και πιο δύσκολο. Οι ρυθμοί είναι τέτοιοι που πολλές φορές τα ωράρια δεν ταιριάζουν, οι δουλειές τραβάνε ως αργά, τα παιδιά τρώνε βιαστικά για να προλάβουν δραστηριότητες. Εκεί που όχι μόνο τρώγαμε παρέα, αλλά μαγειρεύαμε γύρω από μια νησίδα στη μικρή κουζίνα ή έστω “βοηθούσαμε”, στρώναμε το τραπέζι, χτυπούσαμε τα αυγά για το κέικ όρθιοι σε μια καρέκλα για να… φτάνουμε τον πάγκο, ξαφνικά σταματήσαμε.
Σε πρόσφατη έρευνα που διεξήχθη σε Έλληνες εφήβους ηλικίας 11, 13 και 15 χρονών, το 20,2% του δείγματος απάντησε πως σπάνια έτρωγε με την οικογένειά του, το 26,1% πως έτρωγε ενώ παρακολουθούσε τηλεόραση ≥5 ημέρες την εβδομάδα, ενώ το 24,1% πως έτρωγε fast food τουλάχιστον μία φορά την εβδομάδα.
Κι ο πιο ύπουλος συνδαιτυμόνας που προστέθηκε στο τραπέζι τελευταία; Θα λέγαμε τα έτοιμα φαγητά, αλλά θα κάναμε λάθος: τα κινητά έχουν “στρογγυλοκαθήσει” στην κορυφή του τραπεζιού και δεν λένε να σηκωθούν. Η τεχνολογία έχει τη δύναμη να ενώνει, αλλά στο τραπέζι συχνά απομονώνει. Έρευνες, μάλιστα, δείχνουν ότι η χρήση οθονών στη διάρκεια του φαγητού όχι μόνο μειώνει την ποιότητα της συζήτησης αλλά και την ψυχική σύνδεση μεταξύ των μελών.
Μια πράξη αγάπης
Τα δεδομένα όμως είναι αμείλικτα: τα παιδιά που τρώνε συχνά με την οικογένεια έχουν καλύτερη επικοινωνία, λιγότερο άγχος και πιο θετική ψυχολογία. Δεν είναι τυχαίο - το κοινό γεύμα είναι ένα από τα λίγα σημεία μέσα στη μέρα που όλοι σταματάμε για λίγο - η μαμά ρωτάει “πώς πήγε το σχολείο”, ο μπαμπάς κάνει χιούμορ, τα παιδιά ανοίγονται.
Και κάπου εκεί, σχεδόν ανεπαίσθητα, χτίζεται η έννοια της οικογένειας. Το τραπέζι γίνεται ο πιο απλός τρόπος να δείξεις αγάπη και νοιάξιμο.
Και δεν είναι μόνο ελληνικό αυτό το φαινόμενο. "Sobremesa" ονομάζουν οι Ισπανοί τον χρόνο που αφιερώνουμε μετά από ένα γεύμα για να μιλήσουμε, να χαλαρώσουμε και να απολαύσουμε την παρέα ο ένας του άλλου. Το τραπέζι γίνεται σύμβολο, ένας τρόπος να θυμόμαστε πως, ό,τι κι αν συμβαίνει έξω, εδώ υπάρχει πάντα μια θέση για μας.
Από το ταψί της γιαγιάς στο Sunday brunch
Μπορούμε, ωστόσο, να πούμε ότι το “τραπέζι” - και ό,τι αυτό αντιπροσωπεύει - είναι είδος υπό εξαφάνιση ή μήπως απλώς… άλλαξε μορφή;
Σήμερα το “μαζί” μπορεί να σημαίνει χαλαρό brunch στο κέντρο, φίλους που στρώνουν τραπεζομάντιλο στο μπαλκόνι για aperol ή κοκτέιλ, ακόμα κι ένα οικογενειακό movie night με πίτσα και Netflix.
Δεν έχει σημασία αν το φαγητό είναι σπιτικό ή delivery, κλασικό ή μοντέρνο, αλλά η πρόθεση. Όπως και παλιά, το φαγητό παραμένει τρόπος να πεις “είμαι εδώ, μαζί σου”. Το ελληνικό τραπέζι, με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, βρίσκει τρόπο να επιβιώσει.
Σε έναν κόσμο που τρέχει με ιλιγγιώδη ταχύτητα, το να καθόμαστε όλοι μαζί χωρίς βιασύνη είναι… επανάσταση. Και ίσως αυτό να είναι το πιο διαχρονικό πράγμα στη ζωή - ένα τραπέζι στρωμένο, έτοιμο να μας ενώσει ξανά καθώς τσουγκρίζουμε τα ποτήρια μας.
