Με αυτή την αφορμή μιλούν στην “Ε” ο Μεσσήνιος πρόεδρος του Ελληνικού Οργανισμού Μεταμοσχεύσεων Γιώργος Παπαθεοδωρίδης, καθώς και ο επίσης Μεσσήνιος εθνικός εκπρόσωπος στην Επιτροπή Εμπειρογνωμόνων σε θέματα Μεταμοσχεύσεων του Συμβουλίου της Ευρώπης και πρόεδρος του “Ωνάσειου”, Γιάννης Μπολέτης.

Συνέντευξη στον Δημήτρη Πλεμμένο

ΓΙΩΡΓΟΣ ΠΑΠΑΘΕΟΔΩΡΙΔΗΣ

“Χρονιά ρεκόρ το 2024 για τις μεταμοσχεύσεις στην Ελλάδα”

- Ποια είναι η σημερινή κατάσταση της μεταμοσχευτικής δραστηριότητας στην Ελλάδα και ποιοι είναι οι βασικοί στόχοι του ΕΟΜ για την επόμενη πενταετία;

Η Ελλάδα υστερούσε σημαντικά στην προσφορά οργάνων με τους δότες οργάνων να κυμαίνονται συνήθως μεταξύ 40-60 ανά έτος, αλλά από το 2020-2021 και μετά γίνονται πολύπλευρες οργανωμένες προσπάθειες βελτίωσης της κατάστασης στο πλαίσιο μίας Εθνικής Προσπάθειας για την ανάπτυξη των Μεταμοσχεύσεων στη χώρα μας. Ετσι, το 2024 ήταν μια χρονιά «ρεκόρ» μέχρι σήμερα για τη δωρεά και τις μεταμοσχεύσεις οργάνων, η 4η συνεχόμενα αυξητική χρονιά, γεγονός που παρατηρείται για πρώτη φορά στην ιστορία των μεταμοσχεύσεων οργάνων στη χώρα μας, και μια χρονιά όπου η Ελλάδα συζητήθηκε στο χώρο των μεταμοσχεύσεων διεθνώς ως παράδειγμα επιτυχημένης στρατηγικής ανάπτυξης. Το 2024 έκλεισε με 111 αποβιώσαντες δότες οργάνων να χαρίζουν ζωή σε 236 συνανθρώπους μας. Εάν προσθέσουμε και τους 125 γενναιόδωρους ζώντες δότες νεφρού (123) ή ήπατος (2), οι ευεργετηθέντες μεταμοσχευμένοι ασθενείς φθάνουν τους 361. Με βάση τα στοιχεία του 1ου 9μήνου του 2025, η τρέχουσα χρονιά θα είναι ακόμα καλύτερη από πλευράς αριθμού δοτών οργάνων.

Οι βασικοί στόχοι του ΕΟΜ για τις μεταμοσχεύσεις οργάνων την επόμενη 5ετία είναι να παγιωθεί η προσφορά οργάνων από 150-200 δότες ανά έτος ώστε να βελτιωθεί συνολικά η απόδοση των συστημάτων μεταμόσχευσης των συμπαγών οργάνων στη χώρα μας. Επιπρόσθετα, δεδομένου ότι η επιτυχία των μεταμοσχεύσεων οργάνων είναι άρρηκτα συνδεδεμένη και με τα μέσα και τους πόρους που παρέχει το Σύστημα Υγείας μας στις Μονάδες Μεταμοσχεύσεων, αποτελεί πάγια και διαχρονική προτεραιότητα του ΕΟΜ η ανάδειξη των αναγκών των Μονάδων και η υποστήριξή τους από το υπουργείο Υγείας.

- Ποιοι είναι οι κύριοι λόγοι για τους οποίους η δωρεά οργάνων στην Ελλάδα παραμένει σε χαμηλά επίπεδα σε σύγκριση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες;

Οι κύριοι λόγοι που η Ελλάδα παρέμενε σε χαμηλά επίπεδα ως προς τη δωρεά οργάνων ήταν κυρίως η πλημμελής οργάνωση του συστήματος που υποστηρίζει τη δωρεά οργάνων και πολύ λιγότερο εσφαλμένες αντιλήψεις από ένα ποσοστό του πληθυσμού. Με βάση παλαιότερες έρευνες, η πλειοψηφία των Ελλήνων είναι υπέρ και συναινούν στη δωρεά οργάνων, αρκεί να εμπιστευτούν και να τους δοθεί η δυνατότητα μέσα στις Μονάδες Εντατικής Θεραπείας.

Ειδικά το 2024, η «άρνηση των συγγενών», στους οποίους έγινε συζήτηση για συναίνεση σε δωρεά οργάνων, ήταν 26%, ποσοστό εφάμιλλο των άλλων Ευρωπαϊκών χωρών. Αυτό και μόνο αποδεικνύει ότι «η άρνηση των συγγενών» δεν αποτελεί βασικό αίτιο υστέρησης της χώρας μας στη δωρεά οργάνων. Ετσι, με αρκετή δουλειά για την καλύτερη οργάνωση του συστήματος και ταυτόχρονα με περισσότερη σωστή ενημέρωση του πληθυσμού φαίνεται ότι επιτυγχάνουμε την αλλαγή του πεδίου και την αύξηση του αριθμού των δοτών και των μεταμοσχεύσεων οργάνων.

- Το νομικό πλαίσιο στην Ελλάδα είναι ευνοϊκό για την ενίσχυση της προσπάθειας αύξησης των διαθέσιμων δοτών;

Το νομικό πλαίσιο στην Ελλάδα είναι ικανοποιητικό και μάλιστα τον Μάρτιο του 2023 ψηφίσθηκε ένας επικαιροποιημένος νόμος για τις μεταμοσχεύσεις οργάνων. Η υλοποίηση του νόμου αυτού έχει ήδη ξεκινήσει και αναμένουμε περαιτέρω βελτιώσεις στο χώρο των μεταμοσχεύσεων όταν εφαρμοσθούν όλα τα άρθρα και εκδοθούν όλες οι προβλεπόμενες υπουργικές αποφάσεις.

- Πώς διασφαλίζει ο ΕΟΜ τη διαφάνεια στη διαδικασία κατανομής των μοσχευμάτων στους λήπτες;

Η διαδικασία κατανομής των μοσχευμάτων στους λήπτες είναι αδιάβλητη και βασίζεται σε διεθνώς αποδεκτά κριτήρια αξιολόγησης της βαρύτητας του νοσήματος του κάθε λήπτη αλλά και τη συμβατότητά του με το προσφερόμενο μόσχευμα. Τα κριτήρια αυτά, που υπάρχουν ανά όργανο, έχουν προαποφασισθεί και εγκριθεί από τον ΕΟΜ, ο οποίος φροντίζει για την εφαρμογή τους.

ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΠΟΛΕΤΗΣ

“Σημαντικά βήματα προόδου τα τελευταία χρόνια στις μεταμοσχεύσεις”

- Ποιος είναι ο ρόλος του Ωνάσειου στις μεταμοσχεύσεις;

Το Ωνάσειο Νοσοκομείο έχει έναν πραγματικά καθοριστικό ρόλο στον τομέα των μεταμοσχεύσεων καρδιάς και πνευμόνων στη χώρα μας. Από το 1995 λειτουργεί το μοναδικό πρόγραμμα μεταμόσχευσης καρδιάς στην Ελλάδα, ενώ σε συνεργασία με το Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο «Αττικόν» φιλοξενείται και το μοναδικό πρόγραμμα μεταμόσχευσης πνευμόνων, το οποίο ξεκίνησε το 2020.

Από τότε μέχρι σήμερα έχουν πραγματοποιηθεί 266 μεταμοσχεύσεις καρδιάς και 56 μεταμοσχεύσεις πνευμόνων - αριθμοί που αποτυπώνουν τη μεγάλη εμπειρία και προσφορά του νοσοκομείου.

Επιπλέον, από το 2003 λειτουργεί το Πρόγραμμα Μηχανικής Υποστήριξης της Καρδιάς, το οποίο βοηθά ασθενείς που περιμένουν καρδιακό μόσχευμα να κρατηθούν στη ζωή μέχρι να βρεθεί το κατάλληλο όργανο.

Πολύ πρόσφατα, τον Μάιο του 2025, σημειώθηκε ένα ακόμη σημαντικό βήμα: πραγματοποιήθηκαν για πρώτη φορά στην Ελλάδα μεταμοσχεύσεις νεφρού σε παιδιά μικρού σωματικού βάρους. Μέχρι τώρα, αυτά τα παιδιά έπρεπε να ταξιδεύουν στο εξωτερικό για να χειρουργηθούν. Οι μεταμοσχεύσεις έγιναν σε συνεργασία με το Γ.Ν.Α. «Λαϊκό», το Νοσοκομείο Παίδων «Παναγιώτη και Αγλαΐας Κυριακού», καθώς και Ελληνες χειρουργούς από το Ηνωμένο Βασίλειο.

Ατενίζοντας το μέλλον, το Ωνάσειο σχεδιάζει να ξεκινήσει πρόγραμμα μεταμόσχευσης ήπατος για παιδιά μέσα στο πρώτο εξάμηνο του 2026. Το ίδιο διάστημα θα λειτουργήσει ένα σύγχρονο ανοσολογικό εργαστήριο. Το εργαστήριο αυτό θα αναλάβει τις απαραίτητες εξετάσεις για όλες τις μεταμοσχεύσεις στη χώρα, εκτός της Βόρειας Ελλάδας, κάτι που θα ενισχύσει σημαντικά τη συνολική οργάνωση του συστήματος.

Σε λίγες μέρες, θα εγκαινιάσουμε το νέο Ωνάσειο Νοσοκομείο, μια εμβληματική δωρεά του Ιδρύματος Ωνάση. Το νέο νοσοκομείο θα διαθέτει Μεταμοσχευτικό Κέντρο τελευταίας τεχνολογίας, πλήρως ψηφιοποιημένο και σχεδιασμένο για να προσφέρει ολοκληρωμένες υπηρεσίες μεταμόσχευσης οργάνων.

Πρώτος στόχος είναι να καλυφθεί το μεγάλο κενό στις παιδιατρικές μεταμοσχεύσεις, ώστε τα παιδιά και οι οικογένειές τους να μη χρειάζεται πλέον να ταξιδεύουν στο εξωτερικό. Ετσι, εκτός από την καλύτερη φροντίδα των ασθενών, θα μειωθεί και το οικονομικό βάρος για το δημόσιο σύστημα υγείας.

Παράλληλα, το Κέντρο θα συνεργάζεται στενά με διακεκριμένους επιστήμονες από την Ελλάδα και το εξωτερικό, φέρνοντας στη χώρα μας σύγχρονη τεχνογνωσία και δίνοντας ώθηση στην ανάπτυξη νέων, καινοτόμων θεραπειών.

- Από τη θητεία σας στο Λαϊκό Νοσοκομείο πώς κρίνετε τη διαδικασία των μεταμοσχεύσεων και ποια είναι τα βασικά προβλήματα που εμποδίζουν την αύξηση των διαθέσιμων δοτών;

Η δωρεά οργάνων και οι μεταμοσχεύσεις στη χώρα μας γίνονται μέσα από μια καλά οργανωμένη διαδικασία, υπό την επίβλεψη του Ελληνικού Οργανισμού Μεταμοσχεύσεων. Είναι πολύ ενθαρρυντικό το γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει σημαντικά βήματα προόδου. Για να δώσουμε μια πιο ξεκάθαρη εικόνα: το 2020 είχαμε περίπου 4,5 δότες οργάνων ανά εκατομμύριο κατοίκους, ενώ το 2024 ο αριθμός αυτός υπερδιπλασιάστηκε, φτάνοντας στους 10,6 δότες και φέτος θα είναι τουλάχιστον 13 δότες ανά εκατομμύριο. Παρόλα αυτά, ο ευρωπαϊκός μέσος όρος είναι γύρω στους 20 δότες, οπότε έχουμε ακόμη δρόμο μπροστά μας για να τον πλησιάσουμε.

Η πρόοδος αυτή δεν έγινε τυχαία· είναι αποτέλεσμα συστηματικής δουλειάς. Ενα καθοριστικό βήμα ήταν η Εθνική Πρωτοβουλία για τη Δωρεά Οργάνων και τις Μεταμοσχεύσεις, μια συνεργασία του Ιδρύματος Ωνάση με τον Ελληνικό Οργανισμό Μεταμοσχεύσεων και το Ωνάσειο Νοσοκομείο. Χάρη σε αυτή την προσπάθεια, ενισχύθηκε σημαντικά το σύστημα δωρεών στη χώρα μας.

Ενας από τους σημαντικότερους παράγοντες αυτής της αλλαγής ήταν η πρόσληψη Συντονιστών Μεταμοσχεύσεων στα μεγάλα νοσοκομεία. Οι άνθρωποι αυτοί είναι ο βασικός «σύνδεσμος» ανάμεσα στα νοσοκομεία και στις οικογένειες των δοτών, βοηθώντας στην καλύτερη επικοινωνία και οργάνωση.
Εξίσου σημαντική είναι και η ενημέρωση του κοινού, μέσα από εκπαιδευτικά προγράμματα για παιδιά και ενήλικες, όπως τα Organmeetings και οι Οργανούληδες. Τα προγράμματα αυτά οργανώνονται από τον Ελληνικό Οργανισμό Μεταμοσχεύσεων και το Ιδρυμα Ωνάση, με τη στήριξη του Ωνάσειου Νοσοκομείου, και παίζουν μεγάλο ρόλο στο να μάθει ο κόσμος τι σημαίνει δωρεά οργάνων.

Φυσικά, υπάρχουν ακόμα βήματα που πρέπει να γίνουν. Χρειάζεται να ενισχυθούν ακόμη περισσότερο ο Ελληνικός Οργανισμός Μεταμοσχεύσεων και οι Μονάδες Εντατικής Θεραπείας, ώστε να συνεχίσουμε να βλέπουμε σταθερή αύξηση στη δωρεά οργάνων και να σώζουμε περισσότερες ζωές.