Μετά από 40 χρόνια στη συγκεκριμένη υπηρεσία και 15 από αυτά στη Διεύθυνση της μπορεί κανείς να πει με βεβαιότητα ότι κατάφερε να δώσει άλλη προοπτική και σίγουρα να οδηγήσει τον αγροτικό τομέα σε δρόμους ανάπτυξης.
Είνα ο άνθρωπος ο οποίος -με ομαδική δουλεία όλης της υπηρεσίας όπως τονίζει και ο ίδιος –κατάφεραν να κάνουν την περιοχή σημείο αναφοράς, να γίνουν δεκάδες επενδύσεις, να ακολουθηθούν νέοι καινοτόμοι δρόμοι στη καλλιέργεια, να γίνει η περιοχή πεδίο επιστημονικών ερευνών από Πανεπιστήμια και ερευνητικά ιδρύματα.
Κατάφερε να εμπνεύσει νέους ανθρώπους και παραγωγούς με ανοιχτούς ορίζοντες σε καινοτόμες πρακτικές, να γίνει στροφή σε καλλιέργειες που παλιότερα δεν υπήρχαν, να ακολουθηθούν λογικές ορθολογικής διαχείρισης στη καλλιέργεια. Είναι ο άνθρωπος που κατάφερε να κερδίσει την εμπιστοσύνη και την εκτίμηση όλων με τις γνώσεις αλλά και την προσφορά του κάθε μέρα όλη μέρα. Κατάφερε να δίνει λύσεις και να χαράζει νέους δρόμους με μοναδικό γνώμονα την ανάπτυξη του τόπου του. Μετά από 40 χρόνια προσφοράς μέσα από τη ΔΑΟΚ Τριφυλίας έφτασε η ώρα της συνταξιοδότησης, αλλά όπως σημειώνει και ο ίδιος με την αγάπη που έχει για την επιστήμη του θα συνεχίσει να ασχολείται με το ερευνητικό πεδίο.
Μιλώντας στην «Ε» έκανε μια αναδρομή όλης αυτής της πορείας, η οποία σίγουρα δεν μπορεί να χωρέσει σε μια συνέντευξη.
Παιδί πολύτεκνης οικογένειας από μικρή ηλικία πήγαινε στα κτήματα και αγάπησε την καλλιέργεια των χωραφιών. Έτσι αποφάσισε να σπουδάσει γεωπόνος.
«Από μικρό παιδί, από τις πρώτες τάξεις του γυμνασίου, προερχόμενος από αγροτική οικογένεια με δέκα αδέρφια, επειδή είμαστε μια φτωχή οικογένεια καλλιεργούσαμε τα κτήματα εμείς τα παιδιά. Μέναμε στη Κυπαρισσία μαζί με το παππού για να μάθουμε γράμματα και πήγαινα στο Καλό Νερό και στο Μεμί να καλλιεργήσω ντομάτες σε αρδευόμενα χωράφια που είχαμε εκεί, από 13 ετών. Με τα πόδια πήγαινα 5 χιλιόμετρα και γύριζα. Το Σαββατοκύριακο καλλιεργούσαμε στη Μουριατάδα κατσαρή ντομάτα και πήγαινα στο Κοπανάκι στη λαϊκή κάθε Κυριακή, σηκωνόμουνα 12 το βράδυ για να πάμε στο Κοπανάκι. Αυτές ήταν οι πρώτες μου επαφές με τα προϊόντα με τη γεωργία και γενικά με τις καλλιέργειες κυρίως των κηπευτικών.
Τελειώνοντας το Γυμνάσιο ήθελα να γίνω μόνο γεωπόνος, ενώ είχα τη δυνατότητα να επιλέξω και άλλες σχολές. Ήταν επιλογή μου να γίνω γεωπόνος, γιατί αγαπούσα το χωράφι, είχα βιώματα από παιδί. Πέρασα στη Γεωπονική, η οποία ήταν μια μαγεία για εμένα. Εργαστήρια, πολλά μαθήματα, πολλοί κλάδοι. Τελείωσα το τμήμα Φυτικής Παραγωγής, ακριβώς στην ημέρα μου, στη συνέχεια βγήκα στον επαγγελματικό στίβο αφού υπηρέτησα στον στρατό».
Τα πρώτα του επαγγελματικά βήματα ως γεωπόνος στον ιδιωτικό τομέα.
«Στην αρχή είχα τη τύχη, καθώς υπήρχε μεγάλη ζήτηση στους γεωπόνους και διορίστηκα στη Συνεταιριστική Εταιρεία Λιπασμάτων, ήταν η εποχή που έπρεπε να μεταβιβαστεί το λίπασμα από το κράτος που το είχε η Αγροτική Τράπεζα στον ιδιωτικό τομέα και σαν μεταβατικό στάδιο υπήρχε η σκέψη να μεταβιβαστή στις συνεταιριστικές οργανώσεις. Επιλέχθηκα ως στέλεχος στη ΣΥΝΕΛ, ξεκινήσαμε την οργάνωση και με επιτυχία κατέληξε η μετάβαση στις συνεταιριστικές οργανώσεις και στη συνέχεια ιδιωτικοποιήθηκε.
Τότε ήμουν υπεύθυνος του προγράμματος αναγκών για τα λιπάσματα σε όλη τη χώρα. Η κατανάλωση λιπάσματος ήταν 2.2 εκ. τόνοι, όταν σήμερα με την ορθολογική χρήση η κατανάλωση δε ξεπερνά τις 650.000 τόνους. Αυτό δείχνει ότι έγινε ορθολογική χρήση, καθώς ανέβαινε και το κόστος το οποίο επηρέαζε το κόστος παραγωγής.
Στη ΣΥΝΕΛ δούλεψα δύο χρόνια, επισκέφθηκα ινστιτούτα στο εξωτερικό, εταιρείες παραγωγής λιπασμάτων σε όλη την Ευρώπη και όχι μόνο, οι εμπειρίες ήταν πολύ σημαντικές. Πολύ καλές ήταν και οι αποδοχές, όμως αποφάσισα το 1985 τέτοιες ημέρες σαν σήμερα πριν 40 χρόνια, μου ήρθε ο διορισμός, προβληματίστηκα γιατί ο μισθός στο Δημόσιο ήταν πολύ μικρότερος, αποφάσισα όμως να έρθω στο τόπο μου που αγαπούσα και μεγάλωσα, γιατί ήθελα να προσφέρω και να βοηθήσω το τόπο μου».
Από τον ιδιωτικό τομέα στη ΔΑΟΚ Τριφυλίας για 40 χρόνια, νέες προκλήσεις νέες προοπτικές. Πολλά επιτεύγματα με ομαδική δουλεία.
«Έτσι ξεκίνησε ένα ωραίο ταξίδι, το οποίο είχε πολύ όμορφες στιγμές είχε όμως και δύσκολες ημέρες, αυτή όμως ήταν και η ομορφιά. Αυτή η εμπειρία, η επαφή με τον κόσμο με τους παραγωγούς μας, η αγωνία να βελτιωθεί η παραγωγή, να πετύχουμε ποιότητα στα προϊόντα μας, να δούμε καινούργια πράγματα. Ήταν πάντα νέοι ορίζοντες και μου κέντριζε πάντα το ενδιαφέρον.
Όταν διορίστηκα, είχα θυμάμαι στο αυτοκίνητο ένα αγωγιμόμετρο και ένα πεχάμετρο, για να προσφέρουμε, μιας και είχα την εμπειρία από το λιπάσματα, μια βοήθεια στους παραγωγούς μας. Για να προωθήσουμε τις ασβεστώσεις των χωραφιών καθώς τα εδάφη ήταν πολύ όξινα, επίσης μετρώντας την αγωγιμότητα στα νερά να ανακουφίσουμε τα φυτά. Αυτά ήταν καινούργια πράγματα για τη περιοχή.
Βλέπαμε τότε ότι στη γεωργία πρέπει να μπουν καινούργια πράγματα. Αρχίσαμε τότε από το 1986 να εξαπολύουμε ωφέλιμα έντομα στα θερμοκήπια, τότε μας έλεγαν όλοι ρομαντικούς μας περιφρονούσαν έλεγαν αυτοί δεν είναι καλά. Στην Ελλάδα , μαζί με τη Κρήτη, ήμασταν οι πρώτοι που το εφαρμόσαμε, μάλιστα οι παραγωγοί νόμιζαν ότι φέρνουμε ψόφια έντομα. Αυτή ήταν η αρχή, δεν θα ξεχάσω τον Παναγιώτη Κατσόγιαννη στο Μπενάκειο, που ερχόταν εδώ και του άρεσε που πρώτη φορά ασχολούμαστε με τη βιολογική αντιμετώπιση των εχθρών στα θερμοκήπια για να μειώσουμε τη χρήση φυτοφαρμάκων. Ήταν μια ωραία προσπάθεια που έβαζε τη Τριφυλία στο πρωτοπορία. Οι προοδευτικοί παραγωγοί της περιοχής το δέχθηκαν. Στη συνέχεια εκπαιδεύτηκα (Μπενάκειο, στον Βόλο, στη Κρήτη) σε θέματα φυτοπροστασίας και απέκτησα εμπειρίες. Έτσι το 1993 κάναμε τη πρώτη πανελλήνια συνάντηση ολοκληρωμένης αντιμετώπισης στη Κυπαρισσία.
Εκτός από αυτό βλέπαμε τα θερμοκήπια, τα Φιλιατρά ήταν κέντρο με τα τολ και τα θερμοκήπια τύπου αβεξ, τότε υπήρχαν 660 στρέμματα. Βλέπαμε ότι μπορούν να έχουν ένα δικό τους χώρο και να αξιοποιηθούν προγράμματα για την ανάπτυξη τους, έτσι καταφέραμε να έχουμε σήμερα στη Τριφυλία 3.000 τουλάχιστον στρέμματα και με τη σημερινή πρόσκληση που έκλεισε να τα αυξήσουμε ακόμη 5%. Οι άνθρωποι στράφηκαν στα θερμοκήπια, καθώς η παραγωγή είναι μεγάλη, αλλά δεν είναι εύκολη δουλειά πρέπει πρώτα να εξασφαλίσεις την αγορά και μετά να παράγεις. Υπήρχα περίοδοι που πήγαιναν πολύ καλά, αλλά και περιπτώσεις που φρέζαραν τα αγγούρια. Σήμερα η περιοχή μας όμως παράγει 80.000 τόνους θερμοκηπιακά προϊόντα.
Ξεκινήσαμε, πρωτοπόροι, με παραγωγούς όπως τον Αντώνη Γεωργούλη, το Μπάμπη Παπαδόπουλο, το Γιώργο Αγγελίνα τον εμβολιασμό στο καρπούζι και σήμερα αυτό έχει γενικευθεί σε όλες τις καλλιέργειες. Ήταν πρωτοβουλίες που ξεκίνησαν εδώ, με τεχνικές καλλιέργειας μοναδικές. Είχαμε φτάσει να καλλιεργούνται 12.000 στρέμματα, σήμερα έχουν μειωθεί στα 3.500 στρέμματα αλλά η παραγωγή είναι υψηλή , πάει σε εξαγωγή σε όλες τις χώρες.
Επίσης μπήκαν τα φυλλώδη λαχανικά, τα οποία δεν υπήρχαν, κρατήθηκαν τα υπαίθρια κηπευτικά πλην της ντομάτας, τα αμπέλια μας τα τελευταία δώδεκα χρόνια αυξήθηκαν κατά 1.200 στρέμματα μέσω του προγράμματος αναδιάρθρωσης μπήκαν ποικιλίες ελληνικές και ξενικές. Εδώ να σημειώσω ότι για τα αμπέλια φτιάξαμε τις προδιαγραφές για τους 9 τοπικούς οίνους, μέσα σε ένα μήνα. Σήμερα καταφέραμε να έχουμε το Μessinia Τerroirs και μελετήθηκε για πρώτη φορά ο τριφυλιακός οίνος.
Συμμετείχαμε στην επιτροπή των επιδοτήσεων το 1999, σε μια ομάδα εργασίας και καταφέραμε η χώρα μας να πετύχει οικονομική ενίσχυση για 419.000 τόνους για τόση ποσότητα επιδοτούμαστε.
Κάναμε τη περιοχή κέντρο επισκεψιμότητας, ξένοι, γεωπόνοι, αγρότες, δημιουργήθηκαν εταιρείες εισροών, πλαστικών, κατασκευαστικές, όπου εργάζονται πολλοί άνθρωποι μέσα από το κύκλο της γεωργίας.
Ολοκληρώθηκαν οι μελέτες και οι γνωμοδοτήσεις για τη παραχώρηση πυθμένα για τη κατασκευή ύφαλου , μετά από 120 γνωμοδοτήσεις, από το τμήμα Αλιείας από τη κ. Μπέσα, μοναδική παρακαταθήκη.
Αναλάβαμε πρωτοβουλίες, όταν πήραμε τις 13 κρατικές γεωτρήσεις, επισκευάσαμε και λειτουργούμε τις 10 από τοις 13, από το 2020 και μετά.
Παρακολούθηση της δακοκτονίας
«Σχετικά με τη δακοκτονία είμαστε στη πρωτοπορία και όχι μόνο στην Ελλάδα, αξιοποιώντας νέες τεχνολογίες από το 2006. Ξεκινήσαμε από εδώ με χάρτες που βρήκαμε από το Δασαρχείο, πήγαμε στην Άμφισσα που είχαν κάνει την πρώτη προσπάθεια και μαζί ξεκινήσαμε να εφαρμόζουμε τα gps και τις νέες τεχνολογίες.
Συνέχεια το βελτιώναμε και πλέον παρακολουθούμε σε πραγματικό χρόνο τη δακοκτονία. Ενώ συμμετείχα σε όλες τις επιτροπές που αφορούσαν το εθνικό πρόγραμμα δακοκτονίας. Εφαρμόζουμε την έξυπνη γεωργία για τη βελτίωση του προγράμματος δακοκτονίας, αυτή η εμπειρία έχει μεταφερθεί σε όλη τη Περιφέρεια Πελοποννήσου. Τη τελευταία 3ετία σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας εφαρμόζεται ένα πιλοτικό πρόγραμμα ψεκασμών με drones.
Στο τομέα της μεταποίησης υλοποιήσαμε εξαιρετικές ενισχύσεις, όπως τα σύγχρονα ελαιοτριβεία, αλλά και τα οινοποιεία.
Καταφέραμε το 2010 να αποζημιωθούν οι παραγωγοί μας για τον παγετό του 2008 με απευθείας πρόταση της ΔΑΟΚ στη ΕΕ. Δεν θα ξεχάσουμε την ενίσχυση των θερμοκηπιακών καλλιεργειών ντομάτας όταν είχαμε τον ιό του κίτρινου καρουλιάσματος με 7.000 ευρώ το στρέμμα, αυτό έγινε για πρώτη φορά που αποζημιώθηκαν ασθένειες – ιώσεις στα θερμοκήπια, μετά από πολύ καλή τεκμηρίωση με υποστήριξη καθηγητών Πανεπιστημίων και της τότε Νομαρχίας. Στη συνέχεια έγινε αποζημιώση και για ίωση στα αγγούρια. Οι αποζημιώσεις αυτές τεκμηριώθηκαν επιστημονικά βασιζόμενοι σε στοιχεία της υπηρεσίας μας.
Υλοποιήθηκαν προγράμματα με Πανεπιστήμια και ινστιτούτα έρευνας, για ορθολογική χρήση νερού με την εγκατάσταση μετεωρολογικών σταθμών, δημιουργήσαμε στάνταρ για την υδρολίπανση θερμοκηπιακών καλλιεργειών. Έγιναν ευρωπαϊκά και εθνικά προγράμματα για τον δάκο, το γλοιοσπόριο, την ίσκα και άλλα. Ακόμη ολοκληρώθηκαν τα εποικιστικά διαγράμματα σε Περδικονέρι, Πλάτη και Χριστιάνους. Οργανώσαμε επιστημονικές ημερίδες και προγράμματα στη περιοχή μας. Προωθήσαμε τη βιολογική γεωργία, τη ολοκληρωμένη διαχείριση και αντιμετώπιση. Συμμετείχα ως ιδρυτικό στέλεχος του σχολείου ελιάς και ελαιολάδου Καλαμάτας, ενώ ασχολήθηκα με τη γευσιγνωσία και είμαι διαπιστευμένος γευσιγνώστης .
Αυτό που θέλω να τονίσω είναι ότι από την υπηρεσία μας πέρασαν δεκάδες φοιτητές για πρακτική εξάσκηση που σήμερα με τη δραστηριότητα τους διαπρέπουν. Ενώ τη τελευταία δεκαετία έχω 2.000 εκπαιδευτικές ώρες που έχω κάνει σε ομάδες αγροτών που έρχονταν στη χώρα μας αλλά και στο εξωτερικό. Μάλιστα από εκπαιδευτικό πρόγραμμα που συμμετείχα στην Αφρική, για την επιτυχία του προγράμματος με ανακήρυξαν φύλαρχο. Αλλά και σε άλλες περιοχές είχα τη τιμή να με τιμήσουν όπως στη Κύπρο για τη συμβολή στην προενταξιακή περίοδο, αλλά και στην Αλβανία που με έκαναν επίτιμο δημότη Τιράνων αλλά και Δυρραχίου.
Δεν ανέφερα, ότι εξοπλίσαμε το γραφείο με τεχνικά μέσα, ενώ πήραμε πρωτοβουλίες και λειτουργήσαμε το αγροτικό κτηνιατρείο Κοπανακίου και το γραφείο Γαργαλιάνων. Για μένα επίσης έχει σημασία ότι ήμουν συντονιστής του προγράμματος στη σύνταξη οδηγιών για ολοκληρωμένη αντιμετώπιση εχθρών και ασθενειών για τη ντομάτα, το αγγούρι ,την ελιά και το αμπέλι. Αλλά συμμετείχα και στην ομάδα σύνταξης του εθνικού προτύπου agro 1 και agro 2 . Αυτό όμως που έχει μεγάλη σημασία και θέλω να τονίσω είναι ότι καταφέραμε να κάνουμε 13 ομάδες παραγωγών όταν είχαμε μόνο μια, είναι πολύ σημαντικό να έχουμε συλλογικά σχήματα.
Κάθε Παρασκευή από το 1990 έως το 2015 έκανα μια ραδιοφωνική εκπομπή με τίτλο «Αγροτική ενημέρωση» μέσα από το Ράδιο Κυπαρισσία επί 25 χρόνια. Για να διαχύσουμε και να επικοινωνήσουμε τις γνώσεις.
Στη Κτηνοτροφία προωθήσαμε τον αγροτικό εξηλεκτρισμό και αξιοποιήσαμε πολλά προγράμματα. Σημαντικό κομμάτι είναι και άδειες οδήγησης τρακτέρ που δώσαμε, 2600 τρακτέρ ανανέωσαν τις άδειες τους.
Το σημαντικό είναι ότι η υπηρεσία μας έχει μια πολύ καλή ομάδα εργαζομένων, εξαιρετικά παιδιά, είναι τυχερή η περιοχή που αυτή η ομάδα θα αναλάβει τη συνέχεια και την υποστήριξη του αγροτικού τομέα και θα έχουμε καλύτερα αποτελέσματα από ότι είχαμε μέχρι σήμερα».
Σε ερώτημα μας τι θεωρεί ως τη σημαντικότερη παρακαταθήκη που αφήνει για τη περιοχή σημείωσε:
«Το σημαντικότερο πράγμα είναι η καινοτομία που μπήκε στη γεωργία και η περιοχή είναι στη πρώτη γραμμή. Οι νέες τεχνολογίες και η στόχευση σε νέους κλάδους οι οποίοι μπορούν να δώσουν μια δυναμική και να αυξήσουν τον πλούτο της περιοχής. Πλεονέκτημα της περιοχής είναι το κλίμα και οι ήπιοι Χειμώνες. Σημαντικό ήταν η ανάπτυξη των θερμοκηπιακών καλλιεργειών που μας δίνει το 40% του εισοδήματος της περιοχής. Η προώθηση των νέων μορφών γεωργίας όπως είπα. Η αύξηση των αρδευόμενων εκτάσεων και η ορθολογική χρήση του νερού. Σημαντικότερο από όλα όμως ήταν οι αξιόλογοι άνθρωποι της περιοχής , το παραγωγικό δυναμικό , οι νέοι άνθρωποι , αυτοί έκαναν όλα αυτά. Αυτοί βοήθησαν στην ανάπτυξη και στην αξιοποίηση των προγραμμάτων, εμείς βοηθήσαμε τις επενδύσεις. Θέλω να πω ότι και ο ιδιωτικός επιστημονικός τομέας έπαιξε ρόλο, όλα αυτά τα παιδιά είναι της περιοχής. Αλλά δώσαμε βάση και στα συλλογικά σχήματα , καθώς είναι σημαντικό να συγκεντρωθεί η παραγωγή να δημιουργηθούν κρίσιμη όγκοι παραγωγής και να υπάρχει προγραμματισμός. Επετεύχθη ακόμη να είναι εξαγωγείς οι ίδιοι οι παραγωγοί, απέκτησαν εξωστρέφεια».
Ένας κύκλος κλείνει, ένας καινούργιος ανοίγει
«Ανοίγει μια καινούργια αρχή, είμαι ένας άνθρωπος που αγαπάω αυτό που σπούδασα, αλλά μου αρέσει και να εργάζομαι. Επίσης επειδή υπάρχουν πολλές προτάσεις για ωραία προγράμματα, σκέφτομαι να συνεχίσω στο πρωτογενή τομέα με δράσεις επιστημονικές με εφαρμοσμένη έρευνα στις ανάγκες, με επίλυση των προβλημάτων και μέσα από τις εργασίες αυτές με τα Πανεπιστήμια της χώρας και με θεσμικούς φορείς να μπορέσουμε να βοηθήσουμε στην ανάπτυξη νέων τεχνικών. Να βάλουμε τη καινοτομία στο παιχνίδι, να αυξήσουμε τη παραγωγικότητα να βελτιώσουμε τη ποιότητα να μπορέσουμε στο ανταγωνιστικό πλαίσιο που δημιουργείται στην αγορά να είμαστε παρόντες και βιώσιμοι.
Υπάρχει εμπειρία, αυτή πρέπει να αξιοποιηθεί με τη συνεργασία όλων, γιατί κανείς δεν μπορεί να κάνει τίποτα από μόνος του. Μόνο με τη συλλογικότητα και τις συνέργειες και αυτό το βίωσα εδώ στην υπηρεσία μου. Εγώ συνεργάστηκα με όλους τους προϊσταμένους που είχα όλα αυτά τα χρόνια και ότι πετύχαμε το πετύχαμε όλοι μαζί σαν ομάδα.
Η νέα γενιά θα φέρει καινούργια πράγματα, θα είμαστε δίπλα τους. Η ομάδα είναι πολύ καλή έχει ιστορία εδώ δε γίνεται τίποτα από ένα μεμονωμένο πρόσωπο».
