Η ημερίδα θα διεξαχθεί σήμερα, Σάββατο, στο αμφιθέατρο του Μουσικού Σχολείου «Μαρία Κάλλας», από τις 11 π.μ. έως τις 2 μ.μ. και από τις 5 μ.μ. έως τις 8 μ.μ. Το πρόγραμμα περιλαμβάνει δύο ενότητες, ειδικά προσαρμοσμένες στις ηλικιακές ομάδες των συμμετεχόντων, ενώ η είσοδος για το κοινό είναι ελεύθερη.

Η εκδήλωση, η οποία τελεί υπό την αιγίδα της Γενικής Διεύθυνσης Μετάφρασης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (Γραφείο Αθηνών), απευθύνεται σε μαθήτριες και μαθητές της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, καθώς και στους γονείς, κηδεμόνες και εκπαιδευτικούς τους. Στόχος της ημερίδας είναι η ανάδειξη της σημασίας της μετάφρασης και της πολυγλωσσίας ως θεμελιώδους αξίας της ευρωπαϊκής πολιτισμικής ταυτότητας. Πρόκειται για την πρώτη μεγάλη, οργανωμένη δράση της ΠΕΕΜΠΙΠ στο πλαίσιο της νέας στρατηγικής προσέγγισης της εκπαιδευτικής κοινότητας, με στόχο την ενίσχυση της σύνδεσης των παιδιών με τα γλωσσικά επαγγέλματα, και ιδιαίτερα με τη μετάφραση, την ανάδειξη της μετάφρασης ως εργαλείου εκμάθησης ξένων γλωσσών, καθώς και την καλλιέργεια της πολύγλωσσης συνείδησης ως μέσου διαπολιτισμικής επικοινωνίας και προσωπικής ανάπτυξης.

Τον λόγο, ωστόσο, δίνουμε στην υπεύθυνη της επιτροπής εκδηλώσεων και ιδρυτικό μέλος της ΠΕΕΜΠΙΠ, Κλεοπάτρα Ελαιοτριβιάρη, η οποία μιλά στην “Ε” μέσα από τις απαντήσεις της.

Συνέντευξη στην Κωνσταντίνα Δρακουλάκου

Πείτε μας με λίγα λόγια τι είναι η ΠΕΕΜΠΙΠ και ποια είναι η αποστολή της;

Η Πανελλήνια Ενωση Επαγγελματιών Μεταφραστών Πτυχιούχων Ιονίου Πανεπιστημίου είναι ένα επιστημονικό σωματείο που έχει συμπληρώσει ήδη 20 χρόνια ζωής και ιδρύθηκε προκειμένου οι πτυχιούχοι μεταφραστές της μοναδικής δημόσιας πανεπιστημιακής σχολής μετάφρασης στην Ελλάδα να κατοχυρώσουν τα επαγγελματικά τους δικαιώματα και να μπορούν, μεταξύ άλλων, να παρέχουν απρόσκοπτα επίσημες μεταφράσεις σε όλη την ελληνική επικράτεια. Παράλληλα η ΠΕΕΜΠΙΠ κινείται σε δύο άξονες: ενημερώνει το κοινό για τη μετάφραση και τα μεταφραστικά επαγγέλματα και ενισχύει τις δεξιότητες των μελών της με συνεχή προγράμματα επιμόρφωσης.

Ποια ήταν η πιο πρωτότυπη δράση που οργανώσατε και σας έμεινε αξέχαστη;

Νομίζω ξεχωρίζει η ολοήμερη δράση «Γίνε μεταφραστής για μια μέρα», στο κέντρο της Αθήνας, στο πλαίσιο της Αθήνας Παγκόσμιας Πρωτεύουσας Βιβλίου το 2018. Με την υποστήριξη του Δήμου Αθηναίων στήσαμε ένα μεγάλο περίπτερο στην Πλατεία Κοραή, απέναντι από τα Προπύλαια, με τραπέζια καρέκλες και σελίδες ξενόφωνων κειμένων να κρέμονται σαν μπουγάδα με μανταλάκια σε σκοινιά, και καλούσαμε περαστικούς να δοκιμάσουν να μεταφράσουν, με λεξικά και τη βοήθεια επαγγελματιών. Ηταν πολύ συγκινητική η ανταπόκριση του κόσμου.

Πώς είναι να συνεργάζεστε με ευρωπαϊκούς και διεθνείς οργανισμούς; Σας έχει δώσει «άλλο αέρα»;

Σίγουρα. Είναι πολύ σημαντικό να ανήκεις σε διεθνείς ομοσπονδίες μεταφραστικών συλλόγων και να συνομιλείς με συναδέλφους από όλο τον κόσμο για την αντιμετώπιση κοινών ζητημάτων, για να αντλείς έμπνευση και να μοιράζεσαι ορθές πρακτικές, αλλά και για να προστρέχεις σε αυτές όταν χρειάζεσαι υποστήριξη στο ανώτερο επίπεδο. Καλλιεργείται η αίσθηση μιας παγκόσμιας μεταφραστικής κοινότητας και εξασφαλίζεται ένα κοινό μέτωπο όταν προκύπτουν ζητήματα που επηρεάζουν ουσιαστικά τον κλάδο μας, είτε είναι οι νέες τεχνολογίες όπως το ΑΙ, είτε πρόκειται για εργασιακά ζητήματα.

Από το 2008 συνεργάζεστε με το «Χαμόγελο του Παιδιού». Τι σημαίνει για εσάς να στηρίζετε τέτοιες δράσεις;

Το να μπορούμε, από τη μεριά μας, να στηρίζουμε οικογένειες που χρειάζεται να μεταφράσουν κυρίως ιατρικά έγγραφα για νοσηλείες ή επεμβάσεις παιδιών στο εξωτερικό είναι μια τεράστια ηθική ανταμοιβή και μια ελάχιστη ένδειξη αλληλεγγύης. Ευχαριστούμε θερμά το Χαμόγελο του Παιδιού που μας εμπιστεύεται όλα αυτά τα χρόνια, και όλους τους συναδέλφους που προσφέρουν αφιλοκερδώς τις υπηρεσίες τους κάθε φορά που λαμβάνουμε ένα αίτημα από το Χαμόγελο του Παιδιού.

Πώς ήταν η εμπειρία σας να προσφέρετε γλωσσική στήριξη σε πρόσφυγες και μετανάστες;

Σίγουρα ήταν μια απαραίτητη πρωτοβουλία σε μια δύσκολη εποχή. Πρέπει να θυμηθούμε ότι ήταν μια περίοδος κρίσης, η οργάνωση του συστήματος ασύλου βρισκόταν στα σπάργανα και υπήρχαν σημαντικές ελλείψεις στη γλωσσική υποστήριξη των αιτήσεων. Ο στόχος πίσω από το πρόγραμμα ήταν διπλός: να εξοπλιστούν οι εκπαιδευόμενοι με δεξιότητες που θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν επαγγελματικά, ως εφόδιο που θα τους βοηθούσε να δημιουργήσουν μια ζωή σε αυτή ή σε άλλη χώρα, και να δημιουργηθεί μια δεξαμενή πολιτισμικών διαμεσολαβητών με βασικές, εγκεκριμένες δεξιότητες, για τις διαδικασίες ασύλου.

Από τη δράση ΓΙΝΕ ΜΕΤΑΦΡΑΣΤΗΣ ΓΙΑ ΜΙΑ ΜΕΡΑ

Τα τελευταία χρόνια ακούμε πολύ για την Τεχνητή Νοημοσύνη στη μετάφραση. Πόσο απειλεί ή πόσο βοηθά τελικά τον επαγγελματία μεταφραστή;

Δεν θα ήθελα να δαιμονοποιήσω την τεχνητή νοημοσύνη. Οι νέες τεχνολογίες πάντοτε φέρνουν αλλαγές και οι άνθρωποι έχουμε την τάση να αντιστεκόμαστε στην αλλαγή. Στο μεταφραστικό επάγγελμα υπήρχαν πολλά κύματα τεχνολογικών εξελίξεων που άλλαξαν τη μορφή του, δημιούργησαν νέες πρακτικές και άνοιξαν νέους ρόλους. Δεν φοβάμαι πως η τεχνητή νοημοσύνη θα αντικαταστήσει τον άνθρωπο μεταφραστή. Προφανώς κάποια πιο «τυποποιημένα» κομμάτια της μεταφραστικής διαδικασίας θα γίνονται ολοένα και περισσότερο μέσω της τεχνητής νοημοσύνης και μάλιστα επιτυχημένα, όμως απαιτητικά κείμενα υψηλού επιπέδου δεν παράγονται χωρίς το έμπειρο μάτι του εκπαιδευμένου επαγγελματία. Η μεγαλύτερη απειλή ίσως κρύβεται στο να συνηθίσουμε να βλέπουμε κακογραμμένα, κακομεταφρασμένα προϊόντα τεχνητής νοημοσύνης λόγω συμπίεσης του κόστους της μετάφρασης, κι αυτή η κακή ποιότητα των κειμένων να πάψει να μας ενοχλεί, να κανονικοποιηθεί. Αυτή είναι πράγματι μια επικίνδυνη τάση των πραγμάτων.

Εχετε μεταφράσει έργα σπουδαίων συγγραφέων, όπως ο Μανουέλ Βάθκεθ Μονταλμπάν, ο Ραφαέλ Σάντσεθ Φερλόσιο και ο Χουάν Ραμόν Χιμένεθ. Ποιο από αυτά τα έργα σάς σημάδεψε περισσότερο ως μεταφράστρια και γιατί; Υπάρχει κάποιο στοιχείο στη γλώσσα ή στο ύφος τους που σας δυσκόλεψε ή σας ενέπνευσε ιδιαίτερα;

Ξεχωρίζω οπωσδήποτε το έργο του βραβευμένου με Νόμπελ Ισπανού ποιητή Χουάν Ραμόν Χιμένεθ με τίτλο «Ο Πλατέρο κι εγώ». Πρόκειται για ένα πεζοποίημα, έργο-σταθμό για την ισπανόφωνη γραμματεία με πολύ ιδιαίτερο λυρικό ύφος, γραμμένο το 1917, έργο πολύ διαφορετικό από ό,τι είχα μεταφράσει ως τότε. Μεγάλη πρόκληση να βρω τη φωνή του ποιητή στα ελληνικά. Ελπίζω να μην τον πρόδωσα.

Τι πιστεύετε ότι κερδίζει και τι χάνει ένα έργο στο ταξίδι του από μια γλώσσα σε μια άλλη;

Κερδίζει το αντάμωμα με ένα ευρύτερο και οικουμενικότερο αναγνωστικό κοινό. Η Ισπανίδα συγγραφέας Ιρένε Βαγέχο, σε μια παρουσίαση στο πλαίσιο του Φεστιβάλ ΛΕΑ στην Αθήνα πριν από λίγα χρόνια είπε μια πολύ συγκινητική φράση: «Οι συγγραφείς γράφουμε εθνική λογοτεχνία, οι μεταφραστές γράφετε παγκόσμια/οικουμενική λογοτεχνία».

Στη λογοτεχνία για παιδιά, ποιο είναι το μεγαλύτερο στοίχημα; Να κρατήσετε την απλότητα ή να μην χαθεί η βαθύτερη ουσία;

Νομίζω πως το στοίχημα είναι να μεταφέρω στον αναγνώστη την ίδια αίσθηση. Το ίδιο ξάφνιασμα, το ίδιο γέλιο με ένα λογοπαίγνιο, την ίδια συγκίνηση.

Ποιο είναι το πιο δύσκολο; Να μείνετε πιστή στις λέξεις ή να αποδώσετε το πνεύμα που τις γέννησε;

Αλλοτε η δυσκολία έγκειται στο να μην εγκλωβιστώ στις λέξεις κι άλλοτε στο να μην παρερμηνεύσω το νόημα πίσω από τις λέξεις. Είναι πολυσύνθετη η μεταφραστική διαδικασία και κρύβει παγίδες, γιατί οι λέξεις δεν έχουν μόνο νοήματα, αλλά ενσωματώνουν εποχές, γεγονότα, γνώσεις και εσύ ως μεταφραστής καλείσαι να γνωρίζεις και να αναγνωρίζεις αυτό το πλαίσιο ως άλλος φυσιοδίφης. Είναι πολύ εύκολο πασχίζοντας να αποφύγεις μια παγίδα να πέσεις στην επόμενη.

Σήμερα, με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Μετάφρασης, βρίσκεστε στην Καλαμάτα για μια δράση σε σχολείο της πόλης. Τι ακριβώς περιλαμβάνει αυτή η δράση και ποιος είναι ο στόχος της;

Η δράση, η οποία τελεί υπό την αιγίδα του Γραφείου Αθηνών της Γενικής Διεύθυνσης Μετάφρασης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, απευθύνεται σε μαθήτριες και μαθητές πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης της Καλαμάτας και θα φιλοξενηθεί στο Μουσικό Σχολείο Καλαμάτας «Μαρία Κάλλας». Γιορτάζουμε ταυτόχρονα την Παγκόσμια Ημέρα Μετάφρασης και την Ευρωπαϊκή Ημέρα Γλωσσών και έχουμε ετοιμάσει διασκεδαστικά γλωσσικά κουίζ για κάθε ηλικιακή ομάδα, μεγαλόφωνες αναγνώσεις και διαδραστικές παρουσιάσεις με στόχο να προωθήσουμε τη γλωσσομάθεια και να δώσουμε στα παιδιά την ευκαιρία να ακούσουν βιωματικές αφηγήσεις για τις πολλαπλές διαδρομές και εξειδικεύσεις που ακολούθησαν μετά τις σπουδές τους συνάδελφοι που δραστηριοποιούνται στην Καλαμάτα και όχι μόνο.

Από τη δράση ΓΙΝΕ ΜΕΤΑΦΡΑΣΤΗΣ ΓΙΑ ΜΙΑ ΜΕΡΑ

ΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΤΗΣ ΗΜΕΡΙΔΑΣ

Δράσεις για μαθήτριες και μαθητές του Δημοτικού,  11 π.μ.- 2 μ.μ.:

• Διαδραστική παρουσίαση των μεταφραστικών επαγγελμάτων.
• Μεγαλόφωνες αναγνώσεις μεταφρασμένων βιβλίων.
• Παιχνίδι γνώσεων με στόχο την επαφή των παιδιών με διαφορετικές γλώσσες και την ανάδειξη της αλληλεπίδρασης μεταξύ των γλωσσών.

Δράσεις για μαθήτριες και μαθητές Γυμνασίου και Λυκείου, 5 μ.μ. - 8 μ.μ.:

• Επαγγελματίες μεταφράστριες και διερμηνείς μέλη της ΠΕΕΜΠΙΠ παρουσιάζουν τα διαφορετικά γλωσσικά επαγγέλματα μέσα από την προσωπική τους πορεία και συνομιλούν με το κοινό.
• Μεγαλόφωνες αναγνώσεις μεταφρασμένων αποσπασμάτων λογοτεχνικών έργων
• Παιχνίδι γνώσεων με στόχο την επαφή των παιδιών με διαφορετικές γλώσσες και την ανάδειξη της αλληλεπίδρασης μεταξύ των γλωσσών.

Συλλεκτική κάρτα που σχεδίασε για τη ΠΕΕΜΠΙΠ  ο Αντώνης Βαβαγιάννης (Κουραφέλκυθρα) για τη Διεθνή Εκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης το 2023.