Σε τριάντα δύο μικρές, σφιχτοδεμένες ιστορίες που μοιάζουν με στιγμιότυπα, η συγγραφέας ξετυλίγει τη ζωή μιας γυναίκας από την αθωότητα της κούνιας έως την ωριμότητα. Πρόκειται για μια διαδρομή μέσα σε ένα σπίτι όπου κυριαρχούν ο φόβος και η καταπίεση∙ με έναν πατέρα που επιβάλλεται με τη σκληρότητα της φωνής του και μια μητέρα σιωπηλή, υποταγμένη. Οι σκηνές αυτής της ζωής αναδεικνύουν μια ανδρική φιγούρα που εμφανίζεται άλλοτε απειλητική, άλλοτε αποθαρρυντική, πάντοτε όμως κυρίαρχη, αναγκάζοντας τη γυναίκα να κρύβει τις σκέψεις και τα συναισθήματά της. Τα όρια ανάμεσα στο πραγματικό και το υπερφυσικό θολώνουν, καθώς σχεδόν κάθε γεγονός εμπεριέχει μια αγωνία που υπερβαίνει τα λογικά όρια. Οι αφηγήσεις, γεμάτες υπαινιγμούς μεταφυσικού, δημιουργούν αίσθηση αγωνίας και ανατροπής μέσα στην καθημερινότητα. Μέσα από μικρές αλλά καθοριστικές στιγμές σχηματίζεται τελικά το πορτρέτο μιας γυναίκας που παλεύει να βρει τη θέση της σε έναν κόσμο που τη διαμόρφωσε πριν εκείνη προλάβει να ανακαλύψει τον εαυτό της.

Με αφορμή το νέο της βιβλίο, η Ολγα Πατσούρα-Λένη μιλά στην «Ε» και το diastixo.gr, σημειώνοντας: «Οι ιστορίες του βιβλίου αντανακλούν στιγμές, σκέψεις και προβληματισμούς που γεννήθηκαν μέσα μου παρατηρώντας τη ζωή άλλων ανθρώπων. Ολοι μας διαθέτουμε αυτόν τον "φακό"».

Συνέντευξη στην Κωνσταντίνα Δρακουλάκου

Το βιβλίο «ανίΝ» αποτελείται από 32 μικρές ιστορίες, που ακολουθούν τη ζωή της ηρωίδας από την παιδική ηλικία μέχρι την ενηλικίωση. Τι σας ώθησε να αφηγηθείτε την πορεία της γυναίκας μέσα από αυτήν τη μορφή «στιγμιότυπων»;

Από το πρώτο μου βιβλίο επέλεξα τη μικρή φόρμα στα διηγήματα που γράφω. Έγινε αυθόρμητα και νομίζω ότι εκφράζει την τάση για «λίγα λόγια και σταράτα» που με χαρακτηρίζει στη ζωή μου. Είναι πρόκληση να ολοκληρωθεί μια ιστορία σε λίγες γραμμές. Νιώθω ικανοποίηση όταν συμβαίνει αυτό. Οπότε ήταν φυσιολογικό να επιλέξω τα «στιγμιότυπα», που δεν κουράζουν τον αναγνώστη.

Η ηρωίδα μεγαλώνει σε ένα περιβάλλον φόβου και καταπίεσης, με έναν πατέρα αυστηρό και μια μητέρα σιωπηλή. Πόσο η προσωπική σας παρατήρηση ή εμπειρία επηρέασε την αποτύπωση αυτής της οικογενειακής δυναμικής;

Από τα πρώτα χρόνια της ζωής μου παρατηρούσα με ενδιαφέρον τους ανθρώπους γύρω μου. Η συσσώρευση εικόνων, διαλόγων και γεγονότων αποτύπωσαν στο μυαλό μου αυτό που κατά κανόνα συνέβαινε. Οι οικογένειες ήταν πατριαρχικές κυρίως και οι γυναίκες έπρεπε να ανέχονται καταστάσεις. Η αντίθετη άποψή μου, καθώς μεγάλωνα, ήταν αυτή που με οδήγησε να γράψω γι’ αυτήν την οικογενειακή δυναμική, καθώς ακόμη και σήμερα εξακολουθεί να υπάρχει, ευτυχώς σε μικρότερο βαθμό, φορτώνοντας τραύματα τα παιδιά που μεγαλώνουν σε τέτοιες οικογένειες.

Το βιβλίο πραγματεύεται την επιρροή της ανδρικής φιγούρας στη ζωή της γυναίκας. Τι θέλετε να περάσετε στο αναγνωστικό κοινό σχετικά με την ισχύ και την εξουσία μέσα στην οικογένεια;

Το μοντέλο της οικογένειας με τον άνδρα να κανονίζει τα πάντα είναι παλιό και, όπου υπάρχει ακόμη, θα πρέπει να αναθεωρηθεί. Η σύγχρονη οικογένεια χρειάζεται οι σύντροφοι να συνεργάζονται ισότιμα για την ομαλή συμβίωση. Έτσι θα μεγαλώνουν παιδιά που γίνονται υπεύθυνοι άνθρωποι και μπορούν να ζουν χωρίς άγχος, απολαμβάνοντας τις χαρές της ζωής.

Στο «ανίΝ» η ηρωίδα συχνά κρύβει σκέψεις και συναισθήματα. Πώς προσεγγίσατε τη γραφή αυτής της ψυχολογικής έντασης; Υπάρχει προσωπική ή κοινωνική αφορμή πίσω από αυτές τις σκηνές;

Στις εικόνες της παιδικής και εφηβικής ηλικίας μου, μέσα από την παρατήρηση σκηνών που εξελίσσονταν σε μία επίσκεψη ή στη βόλτα, κατάλαβα ότι όλες αυτές οι γυναίκες κρατούσαν μέσα τους τον αληθινό εαυτό τους. Ήταν η άμυνά τους στην καταπίεση που βίωναν. Μέσα τους εξακολουθούσε να υπάρχει η γυναίκα με τις σκέψεις της και τα συναισθήματά της.

Ο τίτλος είναι ιδιαίτερος και μυστηριώδης. Τι σημαίνει για εσάς και πώς συνδέεται με τη ζωή και την ταυτότητα της ηρωίδας;

Η Νίνα συμβολίζει τη γυναίκα που έχει βρει τον εαυτό της μέσα από περιπέτειες, λάθη, καταπίεση, πόνο και στέρηση της ελευθερίας της να εκφράζεται. Για να συμβεί αυτό, το μόνο που χρειάζεται είναι να κοιταχτούμε στον «καθρέφτη», να τολμήσουμε τη συνάντηση με τον εαυτό μας και τότε το χωρίς νόημα ανίΝ γίνεται Νίνα και είμαστε εμείς εκεί, με το θάρρος να αναλάβουμε την ευθύνη της ύπαρξής μας. Χωρίς φόβο.

Η πορεία σας ξεκίνησε από την ποίηση και τα μικρά διηγήματα και κατέληξε σε μεγαλύτερες φόρμες, όπως η νουβέλα. Πώς εξελίχθηκε η φωνή σας μέσα από αυτά τα διαφορετικά είδη;

Η ποίηση είναι η απόλυτη μορφή έκφρασης, που μπορεί με ελάχιστες λέξεις να μεταφέρει έναν ολόκληρο κόσμο στην ψυχή του αναγνώστη. Προσωπικά φοβάμαι να εκτεθώ μέσω της ποίησης. Τα ποιήματα που γράφω τα κρατώ στο συρτάρι μου. Η μικρή φόρμα είναι ένα ποίημα με περισσότερες λέξεις, μου προσφέρει την ασφάλεια να δίνω την ερμηνεία που εγώ θέλω κάθε φορά στο κείμενο. Με γοητεύει η δυσκολία τού να ανακαλύψει ολόκληρη την ιστορία ο αναγνώστης μέσα από μια μικρή αφήγηση. Η νουβέλα ή και ένα μυθιστόρημα δεν με αφήνουν αδιάφορη, προϋποθέτουν όμως αρκετές ώρες συνεχόμενης γραφής, τις οποίες μέχρι τώρα δεν έβρισκα εύκολα. Στο μέλλον θα παρουσιάσω το πρώτο μου μυθιστόρημα, που είναι ήδη γραμμένο εξ ολοκλήρου μέσα μου.

Εργάζεστε στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Πώς οι καθημερινές σας εμπειρίες με μαθητές και νέους επηρεάζουν την ευαισθησία σας απέναντι σε θέματα καταπίεσης, ελευθερίας και ταυτότητας;

Σαν εκπαιδευτικός προσπαθώ να δώσω με το παράδειγμά μου, στους μικρούς αλλά και μεγαλύτερους μαθητές μου, τροφή για σκέψη πάνω στα θέματα καταπίεσης, ελευθερίας και ταυτότητας. Τα παιδιά διαμορφώνουν την αντίληψή τους μέσω της μίμησης. Είναι χρέος των εκπαιδευτικών να λειτουργούν σαν παραδείγματα σωστής μετάφρασης αυτών των εννοιών και να μη συντηρούν λανθασμένες απόψεις και πρακτικές. Με ενδιαφέρει να είναι χαρούμενα τα πρόσωπα των παιδιών στην τάξη. Και να μη φοβούνται να εκφραστούν.

Το βιβλίο σας περιέχει σκηνές καθημερινότητας, φανταστικά στοιχεία και κοινωνική κριτική. Πώς βλέπετε τη λογοτεχνία ως μέσο σχολιασμού της κοινωνίας;

Η λογοτεχνία, όπως και όλες οι μορφές τέχνης, αποτελούν ιδανικό μέσο σχολιασμού της κοινωνίας και των στερεοτυπικών συμπεριφορών. Μπορεί να προβάλει τα θετικά πρότυπα και να βοηθήσει τον αναγνώστη να διακρίνει τα αρνητικά. Πρέπει να λάβουμε υπόψη μας όμως ότι ο συγγραφέας μπορεί να προβάλει δικές του αρνητικές πεποιθήσεις, επομένως οι αναγνώστες θα πρέπει να είναι προσεκτικοί στις επιλογές που κάνουν.

Ποιες κοινωνικές προκλήσεις ή αδικίες προσπαθείτε να φωτίσετε μέσα από τις ιστορίες και τις εικόνες που δημιουργείτε στο «ανίΝ»;

Στο βιβλίο φαίνεται η αγάπη που έχω στα παιδιά, που αποτελούν ευάλωτη κοινωνική ομάδα. Είναι ξεκάθαρο πως η Νίνα ξεκινά από τη βρεφική ηλικία να κλείνεται στον εαυτό της και μέσα από τις εμπειρίες της παιδικής ηλικίας της να διαμορφώνει την προσωπικότητά της, η οποία κουβαλά το βάρος της ανασφάλειας και την έλλειψη εμπιστοσύνης στο οικογενειακό της περιβάλλον. Ο ενήλικας που έχει μέσα του τέτοια τραύματα θα πρέπει να σκύψει το βλέμμα του στην παιδική του ηλικία και να αγαπήσει εκείνο το μικρό παιδί μέσα του, που αναγκάστηκε να τα βγάλει πέρα μόνο του…

Οι εμπειρίες που συσσωρεύετε ως γυναίκα, εκπαιδευτικός και δημιουργός συνθέτουν έναν «φακό» μέσα από τον οποίο παρακολουθείτε τη ζωή άλλων γυναικών; Πώς αποτυπώνεται αυτό στο «ανίΝ»;

Η καλλιτεχνική δημιουργία είναι η έκφραση των εικόνων που συλλέγουμε βιώνοντας τους ρόλους μας καθώς μεγαλώνουμε. Οι ιστορίες του βιβλίου αντανακλούν στιγμές, σκέψεις και προβληματισμούς που γεννήθηκαν στη σκέψη μου μέσω της παρατήρησης της ζωής άλλων ανθρώπων. Ολοι μας έχουμε αυτόν τον «φακό». Κάποιοι μπορούν να  εκφράσουν μέσω της τέχνης τα συναισθήματα που τους δημιουργούνται κατά την παρατήρηση αυτή.

Στο eleftheriaonline.gr τρέχει διαγωνισμός. Μπείτε στην κλήρωση και κερδίστε το βιβλίο «ανίΝ» της Ολγας Πατσούρα-Λένη.