Με αφορμή μια συζήτηση για το τι σημαίνει κάλλος και αρμονία, έρχεται στον νου το ύψιστο ελληνικό παράδειγμα: ο Παρθενώνας. Ο Ικτίνος και ο Καλλικράτης στη σύλληψη, ο Φειδίας στη γλυπτική τελειότητα, ο Περικλής στην πολιτική βούληση. Ένα έργο που συνδυάζει τέχνη, φιλοσοφία και πολιτική σε απόλυτη ισορροπία, ώστε να αναδεικνύει όχι μόνο την αισθητική τελειότητα αλλά και την εσωτερική συνείδηση της πόλης-κράτους.
Ο Παρθενώνας δεν είναι απλώς ένα αριστούργημα αρχαίας αρχιτεκτονικής. Είναι η υλική ενσάρκωση μιας φιλοσοφικής και θεολογικής αντίληψης για τον κόσμο. Οι Ικτίνος και Καλλικράτης, σε συνεργασία με τον Φειδία, μετέφρασαν στην πέτρα την πυθαγόρεια βεβαιότητα ότι το κάλλος γεννιέται από την αρμονία των αριθμών.
Για τους Πυθαγόρειους, η πραγματικότητα δεν είναι χαοτική. Είναι «κόσμος», δηλαδή τάξη. Ο αριθμός δεν είναι απλό μέσο μέτρησης, αλλά η ίδια η αρχή της ύπαρξης. Οι βασικές του αναλογίες ακολουθούν τον λόγο 9:4, που επαναλαμβάνεται στο μήκος, στο πλάτος, στις αποστάσεις και στις διαμέτρους των κιόνων. Οι λεπτές καμπυλώσεις, το κυρτό δάπεδο, η κλίση των κιόνων προς το εσωτερικό, η πάχυνση στο μέσον τους, δεν είναι ατέλειες αλλά μαθηματικές διορθώσεις για να αποδώσουν οπτικά την τελειότητα. Έτσι το μνημείο είναι «τέλειο» επειδή είναι ελαφρά «ατελές» με αυστηρά γεωμετρικούς όρους.
Τα γλυπτά αετώματα και η ζωφόρος κοσμούν τον ναό, αλλά η βαθύτερη ομορφιά του προκύπτει από την εσωτερική μαθηματική δομή. Είναι το κάλλος που πηγάζει από τη σχέση μέρους και όλου, από την τάξη που ενώνει το πολλαπλό σε ενιαίο σύνολο.
Αναρωτιέμαι: ποιος επιστήμονας, ποιος ερευνητής , μηχανικός ή «γκουρού» της Τεχνητής Νοημοσύνης, μέσα από το πληκτρολόγιο, μπορεί να συλλάβει και να βιώσει το κάλλος των αναλογιών, να συναισθανθεί την εσωτερική αρμονία ενός μνημείου που γεννήθηκε από την αυθεντική δημιουργική πράξη.
Ο 96χρονος Νόαμ Τσόμσκι υπογραμμίζει ότι το ανθρώπινο μυαλό κατανοεί και δημιουργεί με έμφυτες αρχές, ενώ η τεχνητή νοημοσύνη, απλώς προβλέπει μοτίβα από τεράστιες βάσεις δεδομένων, χωρίς κατανόηση ή αυθεντικότητα.
Η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να προσθέτει γνώση. Δεν μπορεί όμως να νιώσει συναίσθημα. Δεν μπορεί να συλλάβει το Κάλλος ούτε να κατακτήσει τη συνείδηση της αρμονίας. Αυτό παραμένει, το αποκλειστικό προνόμιο του ανθρώπινου πνεύματος.
Αν εξισώσουμε το στατιστικό παιχνίδι των αλγορίθμων με την αυθεντική δημιουργία, τότε φτωχαίνουμε ως πολιτισμός και εκπίπτουμε ως άνθρωποι. Γιατί ανοίγουμε τον δρόμο σε μια κοινωνία όπου η γνώση, η δημοκρατία και η ελευθερία της σκέψης θα υποβιβαστούν σε παράγωγα κώδικα. Το πραγματικό ερώτημα είναι: θα παραδώσουμε τη σκέψη μας στις μηχανές;